δράκων

I

(680; – 600 π.Χ.). Αθηναίος νομοθέτης. Υπήρξε ο πρώτος δημιουργός του γραπτού πολιτικού και ποινικού κώδικα της πόλης. Η νομοθεσία του Δ. αποτέλεσε σταθμό στη ζωή της αρχαίας Αθήνας και συνετέλεσε στην πρόοδο προς τη δημοκρατία, ενώ η αυστηρότητα του κώδικά του, κυρίως στο ποινικό και στο ιδιωτικό δίκαιο, υπήρξε αφορμή να ειπωθεί ότι ο Δ. «δι’ αίματος ου διά μέλανος τους νόμους έγραψεν». Η επιλογή του Δ. για τη σύνταξη των νόμων την εποχή του άρχοντα Αρισταίχμου (621-620 π.Χ.) φανερώνει ότι ήταν ένας από τους επιφανέστερους άντρες της εποχής του. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε πολιτική επιτυχία των μεσαίων τάξεων, γιατί πριν από τον Δ. όλες οι εξουσίες είχαν συγκεντρωθεί στους εννέα άρχοντες και στη Βουλή των Αεροπαγιτών, οι οποίοι εκλέγονταν «πλουτίνδην και αριστίνδην». Ο Δ. υπήρξε μάλλον πολιτικός ρυθμιστής παρά απλός νομοθέτης των παλαιών θεσμίων· χορήγησε πολιτικά δικαιώματα σε όσους ήταν σε θέση να στρατευτούν με έξοδά τους· αυτοί εξέλεγαν, υπό ορισμένες οικονομικές προϋποθέσεις, τους εννέα άρχοντες και τους ταμίες, τους στρατηγούς και τους ιππάρχους, ενώ τα κατώτερα αξιώματα ήταν προσιτά σε όλους τους πολίτες της κατηγορίας αυτής. Με τη νομοθεσία του Δ. δημιουργήθηκε βουλή από 401 μέλη, η οποία περιόρισε τις αρμοδιότητες του Αρείου Πάγου στην εφαρμογή των νόμων και στην πολιτεία των αρχόντων.

Η ποινική νομοθεσία και οι κανόνες του ιδιωτικού δικαίου που θέσπισε ο Δ. ρύθμιζαν με σαφήνεια τα σχετικά έθιμα που ίσχυαν παλαιότερα και οι ποινές που καθόρισε για τις φονικές υποθέσεις, τις άλλες παραβιάσεις και ιδιαίτερα τις κλοπές ήταν αυστηρές. Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε τη διάκριση του ακούσιου φόνου, κατάργησε την αυτοδικία και όρισε σταθερή δικονομία με τακτές ποινές. Οι νόμοι του Δ. διατήρησαν αναπαλλοτρίωτες τις μεγάλες κτηματικές περιουσίες και τον θεσμό του δανεισμού με υποθήκη του σώματος, σύμφωνα με τον οποίο όσοι δεν εξοφλούσαν τα χρέη τους ήταν δυνατόν να πουληθούν ως δούλοι από τους δανειστές τους. Ο θεσμός αυτός καταργήθηκε με τις πολιτειακές μεταρρυθμίσεις και την παραγραφή των χρεών (σεισάχθεια) που θέσπισε ο Σόλων το 592 π.Χ.

Οι πολιτικοί νόμοι του Δ. καταργήθηκαν από τον Σόλωνα, διατηρήθηκαν όμως οι φονικοί θεσμοί, οι οποίοι χαράχτηκαν πάλι σε μαρμάρινες στήλες που στήθηκαν στην Αγορά της πόλης, την εποχή του άρχοντα Διοκλή (409-408 π.Χ.). Από αυτές σώθηκαν ορισμένα τμήματα που φυλάσσονται στο Επιγραφικό Μουσείο της Αθήνας.

δρακόντεια μέτρα. Γνωστή έκφραση που αναφέρεται στην αυστηρότητα της νομοθεσίας του Δ. Όταν για πρώτη φορά κωδικοποιήθηκε το αθηναϊκό (αττικό) δίκαιο, έγιναν πολλές νομικές αναθεωρήσεις και περιλήφθηκαν σε αυτό ποινικοί νόμοι μεγάλης αυστηρότητας. Ακριβώς γι’ αυτό, ακόμη και σήμερα, χαρακτηρίζονται ως δρακόντεια μέτρα τα αυστηρά, κυρίως απαγορευτικά, μέτρα, που λαμβάνουν οι αρχές σε περιπτώσεις διατάραξης της νόμιμης τάξης.

II

Όνομα ιστορικών προσώπων της αρχαιότητας.

1. Συγγραφέας (1ος αι. π.Χ. – 1ος αι. μ.Χ.). Καταγόταν από την Κέρκυρα και έζησε στα χρόνια του Αυγούστου. Έγραψε το βιβλίο Περί λίθων.

2. Συγγραφέας των αλεξανδρινών χρόνων. Έγραψε για τον Πίνδαρο, τη Σαπφώ και τον Αλκαίο, αλλά τα έργα του δεν διασώθηκαν.

III

(Αστρον.). Αστερισμός του βορείου ημισφαιρίου που αποτελείται από πολυάριθμους αμυδρούς αστέρες. Η ονομασία του προέρχεται από το ομώνυμο μυθολογικό πρόσωπο. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Δ. απειλούσε διαρκώς τους υπηκόους του Κηφέα και της Κασσιόπειας, οι οποίοι του προσέφεραν την κόρη τους Ανδρομέδα. Την Ανδρομέδα έσωσαν τελικά ο Περσέας με τον Πήγασο. Όλα τα πρόσωπα του μύθου (Ανδρομέδα, Κηφεύς, Κασσιόπεια, Περσεύς, Πήγασος) έχουν δώσει τα ονόματά τους σε γειτονικούς αστερισμούς. O λαμπρότερος είναι ο αστέρας γ του Δ., που μαζί με τους αστέρες β και ξ αποτελούν την τριγωνική κεφαλή του. Κοντά στον αστέρα ω βρίσκεται ο βόρειος πόλος της εκλειπτικής. O αστέρας α, κοντά στο μέσο του αστερισμού, απέχει 26° από τον Βόρειο Πόλο, ενώ πριν από 5.000 χρόνια η απόστασή του ήταν μόνο 10° και συνιστούσε τον πολικό της εποχής εκείνης. Το φως του περνούσε από ένα άνοιγμα στη βόρεια πλευρά της πυραμίδας του Χέοπα στην Αίγυπτο και έφτανε έως το κέντρο της πυραμίδας, όπου καθρεφτιζόταν σε μια λεκάνη νερού. Το φαινόμενο διήρκεσε 2.000 χρόνια, ωσότου ο αστέρας, εξαιτίας της μετάπτωσης, βγήκε από την ευθυγραμμία. Με τη διαδικασία αυτή οι Αιγύπτιοι ιερείς προσδιόριζαν τον χρόνο. Ο Δ. διεθνώς ονομάζεται Draco και συμβολίζεται με Dra.

* * *

ο

βλ. δράκοντας.